Trendrapport 2022: De griffier kijkt in de spiegel

Voor de derde keer heeft de Vereniging van Griffiers een onderzoek laten doen naar de trends die er volgens griffiers spelen op lokaal niveau.

Eerder werd zo’n onderzoek gedaan in 2013 en in 2017. Dit keer is het uitgevoerd door Prof.dr. Heinrich Winter en Mr. Ina Middelkamp. Er zijn een paar constanten te vinden, een paar trendbreuken en nieuwe ontwikkelingen die eerder nog niet aan de orde waren. De belangrijkste trendbreuken zijn de afname van het vertrouwen, ook in de lokale politiek en het gevoel dat de grens van verdere opschaling wel is bereikt.

Vertrouwen in de lokale democratie
Volgens de griffiers is de afstand tussen kiezers en gekozene groter geworden. Ze signaleren ook een afnemend vertrouwen in de volksvertegenwoordigers. Dat gaat overigens ook gepaard met meer bedreigingen en geweld. De verwachting van de griffiers is dat het vertrouwen verder zal afnemen. Veel inwoners herkennen zich steeds minder in het eigen bestuur. Er ligt een zware verantwoordelijkheid op de schouders van de volksvertegenwoordigers om dat vertrouwen terug te winnen. Burgerparticipatie, het direct betrekken van inwoners bij initiatieven en besluiten, is een manier om dat te doen. Dat onderwerp staat volgens de griffiers nog steeds hoog op de agenda. Maar dat luistert nauw. Niets is zo fnuikend voor het vertrouwen als teleurstellingen op dat vlak. Er is daarom een indringende behoefte aan spelregels en aan consistent handelen van gemeenteraden die zich houden aan gemaakte afspraken en gedane toezeggingen.

Schaalvergroting en regionalisering
Een ruime meerderheid van de griffiers stelt vast dat schaalvergroting ten koste is gegaan van de zeggenschap van de raad. En evenals in de eerdere onderzoeken verwacht ongeveer de helft van de griffiers dat die ontwikkeling door zal gaan. Maar griffiers vragen zich af of de grens inmiddels niet is bereikt waar het gaat om schaalvergroting en regionale samenwerking. Waar bestuurlijke slagkracht wordt gewonnen, is er tegelijkertijd sprake van verlies aan herkenbaarheid en de beperkte mogelijkheden van beïnvloeding.  

De griffier over zichzelf
Het onderzoek laat zien dat de formatie op de griffie onder druk staat. Het aantal griffiers dat de stelling onderschrijft dat er voldoende formatie beschikbaar is, is gedaald van 70% in 2013 naar 44% in 2022. Het aantal griffiers dat het oneens is met de stelling dat er voldoende formatie is, nam juist toe naar 43% in 2022. De bevindingen van het onderzoek wijzen er op dat er met hetzelfde aantal mensen meer werk moet worden verzet.

Ook het werk van de griffier zelf verschuift. Het lukt steeds beter de verantwoordelijkheid voor logistieke taken, zoals de stukkenstroom, over te dragen aan medewerkers op de griffies. Daarvoor in de plaats zijn verschillende andere taken gekomen. De ambitie van de griffiers is groot. Ze willen de raad ontwikkelen, ze willen verbinden in een situatie van toenemende versplintering en fragmentatie, ze zien voor zichzelf een belangrijke taak bij het toegankelijk maken van de systeemwereld van de raad voor de inwoners en ze willen ondersteunen bij de vormgeving van de agenda van de raad. Een ruime meerderheid van de griffiers (59%) stelt dan ook vast dat de werkdruk de afgelopen jaren te hoog was. Een ander signaal is dat de helft van de griffiers rapporteert dat werk en privé de afgelopen jaren door elkaar hebben gelopen. Het is tijd voor reflectie, nodig om te voorkomen dat de griffier aan het eigen succes ten onder gaat.

Meer trends en achtergronden, lees je in het Trendrapport 2022.