Juridische vraagbaak, vraag van de maand

Toelichting vraag
Een raadslid is genoodzaakt om zijn terminaal zieke echtgenote te verzorgen en bij te staan in de laatste fase van haar leven. Het is onzeker voor welke periode zijn inzet benodigd zal zijn; een kwestie van weken of misschien wel maanden. Hij wendt zich tot diens fractievoorzitter en de griffier met de vraag of hij gebruik kan maken van de mogelijkheid tot tijdelijk ontslag en vervanging, daarmee doelend op de regeling in de Kieswet (Hoofdstuk X. paragraaf 3).   

Antwoord:    
Ten eerste: de trieste persoonlijke omstandigheden van het raadslid spreken voor zich.
Er blijkt in de praktijk een behoefte bij een groot aantal raadsleden voor ruimere verlofregelingen, bijvoorbeeld voor het verlenen van mantelzorg zoals in de casus.
De Kieswet (artikel X 10 lid 2 juncto artikel X 12) kent momenteel enkel een regeling voor tijdelijk verlof en vervanging voor het geval dat het raadslid ‘wegens ziekte niet in staat is het raadslidmaatschap uit te oefenen, en blijkens de verklaring van een arts aannemelijk is dat hij de uitoefening van het lidmaatschap niet binnen acht weken zal kunnen hervatten’. Daarnaast is tijdelijk verlof en vervanging mogelijk op grond van zwangerschap en bevalling.
Tijdelijk verlof en vervanging op grond van de situatie zoals omschreven in de vraagstelling,  is dus wettelijk helaas niet mogelijk.   
Dit is een harde conclusie, maar de wet (de Kieswet is dwingend recht) moet op dit punt worden gerespecteerd. Het negeren van deze bepaling, door een raadslid voor deze situatie wèl tijdelijk ontslag te verlenen en een vervanger te benoemen, brengt het risico met zich mee dat een vervangend raadslid niet benoemd had mogen worden en dus onbevoegd aan een stemming deelneemt.
Anderzijds is het begrip ‘ziekte’ vrij ruim. Wellicht dat een huisarts of de bedrijfsarts van de gemeente de bereidheid heeft een verklaring af te geven dat het raadslid qua gezondheid op dit moment de belasting van het raadswerk niet kan dragen.

Een praktische mogelijkheid is dat het betreffende raadslid voor een bepaalde periode ‘in de luwte’ gaat functioneren. Hierover kan dan in het presidium door de fractievoorzitter melding en uitleg worden gedaan.

Actueel
Tijdens een commissiedebat in de Tweede Kamer op 12 februari jl. heeft de minister van BZK laten weten dat het aantal verlofvormen voor volksvertegenwoordigers niet wordt uitgebreid.   
De belangrijkste reden hiervoor is dat een uitbreiding voor volksvertegenwoordigers een grondwetswijziging vereist. Het kabinet lijkt momenteel niet bereid dit traject in te gaan.
Voor burgemeester en wethouders wordt wèl een uitbreiding van de verlofvormen overwogen. 
Voor meer informatie lees verder.