Juridische vraagbaak: vraag van de maand
Vraag: kan een griffier lid zijn van het centraal stembureau? / Ligt wettelijk vast wie welke taken verricht bij het verkiezingsproces?
Toelichting vraag: in de voorbereidingen naar de gemeenteraadsverkiezingen 2026 wordt de griffier gevraagd om lid te worden van het centraal stembureau.
Dat was in die gemeente namelijk gebruikelijk. Bij kennisneming van het draaiboek gemeenteraadsverkiezingen 2026, samengesteld vanuit de VvG, komt de vraag of wettelijk is vastgelegd wie welke taken vervult in de rolverdeling tussen burgerzaken, kabinet en griffie.
Antwoord
De Kieswet omschrijft nauwgezet welke taken er wettelijk moeten worden verricht in het kader van gemeenteraadsverkiezingen. Het draaiboek is behulpzaam voor de griffie bij het verkiezingsproces en geeft een chronologisch overzicht van de verplichte en optionele stappen om het verkiezingsproces op een juiste wijze te doorlopen.
Het centraal stembureau is verantwoordelijk voor de uitvoering van een aantal wettelijk verplichte taken, waaronder de vaststelling van de verkiezingsuitslag. Voor het overige is wettelijk niet geregeld wie voor welk omschreven taakonderdeel verantwoordelijk is: burgerzaken, kabinet of griffie. Het hangt ervan af hoe het lokaal is geregeld, waarbij de praktijk is dat de uitvoering van de Kieswet belegd is bij burgerzaken/publiekszaken. Benoeming tot raadslid en toelating als raadslid betreffen twee afzonderlijke procedures. Dit pleit ervoor om deze qua verantwoordelijk organisatieonderdeel gescheiden te houden.
Benoemingen gaan via de voorzitter van het centraal stembureau en dus via burgerzaken.
Besluitvorming tot toelating van een raadslid is een aangelegenheid van de raad en gaat via de griffie.
Na de gemeenteraadsverkiezingen dient de ‘oude’ raad zich een oordeel te vormen over de rechtmatigheid van de verkiezingen. Dat doet de raad (volgens het reglement van orde) op basis van het proces-verbaal van het centraal stembureau. Bij dat laatste is het minder gelukkig als de griffier geacht wordt de raad hierin te adviseren terwijl diezelfde griffier ook lid is van het centraal stembureau, zeker als er discussie ontstaat over de rechtmatigheid. Uit oogpunt van rolzuiverheid is het daarom niet aan te raden dat de griffier als lid van het centraal stembureau fungeert, hoewel het wettelijk kan. Verder speelt ook de tijdsbesteding een rol: het lidmaatschap van het centraal stembureau brengt praktische werkzaamheden met zich mee waarmee niet geschoven kan worden, terwijl voor griffiers de periode rondom de gemeenteraadsverkiezingen erg druk is.